Een écht gezonde en duurzame eetstijl of een vermomd dieet? 🚩

Wat is een gezonde eetstijl? Een vraag die doorheen de geschiedenis op zeer uiteenlopende manieren is beantwoord. De populariteit van een eetstijl varieert met de tijd en is vaak afhankelijk van de trends, wetenschappelijke onderzoeken en mediabelangstelling van dat moment. Jammer genoeg is het effectieve langdurige effect op je lichamelijke en geestelijke gezondheid hier vaak van minder doorslaggevend belang.  

In deze blogpost willen we verschillende eetstijlen op een rijtje zetten die vandaag een groot podium krijgen en werpen we er onze kritische blik op. 

Eetstijl, wat is dat? Want woorden doen ertoe. 

Het begint eigenlijk al met het definiëren van de woorden waar het over gaat. De inleiding heeft het bewust over een eetstijl, wat het midden houdt tussen de woorden dieet en levensstijl. Volgens Van Dale is een dieet ‘een leefregel wat eten en drinken betreft’ en een levensstijl is een ‘manier van leven’. Op zich verschillen deze 2 definities niet zo heel erg van elkaar, een dieet zouden we prima een levensstijl met betrekking tot voeding kunnen noemen: jouw levensstijl is het geheel van leefregels volgens dewelke jij jouw leven leeft, jouw dieet is het onderdeel van jouw levensstijl dat zich richt op jouw voeding. 

Toch worden deze begrippen in ons dagelijkse gebruik sterk uit elkaar getrokken. Levensstijl heeft vaak een positieve connotatie, terwijl aan een dieet associaties verbonden worden als restricties, vermageren, uiterlijk… Toch gaat het in de basis eigenlijk over hetzelfde: welke keuzes maken we wanneer het om onze voeding gaat? Welke stijl hebben we wanneer het op eten aankomt? Vandaar de keuze voor het woord ‘eesstijl’. 

Een waaier aan mogelijkheden. 

De lijst van verschillende eetstijlen is waarschijnlijk ein-de-loos…😳 Een overzicht van enkele hedendaagse populaire eetsstijlen vinden we op de website van Gezond Leven vzw (ga daar zeker een kijkje nemen als je meer uitgebreide en genuanceerde informatie zoekt). Daar zitten heel wat namen tussen die bij velen ongetwijfeld een belletje laten rinkelen (misschien zelfs een hele grote en luide bel 🔔):

• Intermittent fasting: een vastendieet dat draait om het beperken van de uren waarin je eet. 
• Ketogeen: richt zich op het extreem beperken van koolhydraten en het verhogen van de inname van vetten om ketose te bereiken, waarbij het lichaam vetten als brandstof gebruikt.
• Koolhydraatarm: steunt op een sterk verminderde consumptie van koolhydraten, maar in mindere mate dan bij het ketogeen dieet. 
• Paleo: streeft ernaar voedingsmiddelen te imiteren die onze voorouders aten, met de nadruk op hele voedingsmiddelen zoals vlees, vis, groenten, fruit en noten, terwijl bewerkte voedingsmiddelen worden vermeden.
• Combinatiedieet: maaltijden worden altijd volgens vastgestelde combinaties gegeten, het baseert zich op het idee dat bepaalde voedingsgroepen gescheiden geconsumeerd moeten worden, bijvoorbeeld geen bron van koolhydraten samen met eiwitten. 
• Raw food: gebruikt enkel voedingsmiddelen in hun natuurlijke, rauwe vorm. Geen verhitting (maximum 45°C), dus geen koken, stomen, bakken, braden, grillen, enz. Bestaat voornamelijk uit groenten en fruit, noten en zaden, pitten en granen.
• Maaltijdvervangers: puddinkjes, shakes en drankjes, koeken en repen, … 
• Sapjeskuur en crashdiëten.

Naast deze voedingsstijlen wordt ook de manier waarop mensen in een bepaalde regio gemiddeld eten vermeld. Het gaat dan bijvoorbeeld om: 

• het mediterraan voedingspatroon: omvat het traditionele voedingspatroon van landen die grenzen aan de Middellandse Zee (Italië, Frankrijk, Griekenland, Spanje). Met regionale verschillen bestaat het grotendeels uit groenten, fruit, noten, peulvruchten, volle granen, magere zuivelproducten, olijfolie, gevogelte en vis.
• het Scandinavisch dieet: veel inwoners van Noorwegen, Zweden en Denemarken eten vooral plantaardige producten en wat de zee, meren en het wilde platteland hen geven.  

Soms is het voor een goede gezondheid medisch noodzakelijk een bepaalde voedingsstijl aan te houden. 

• Glutenvrij: bij een allergie of intolerantie spreekt het voor zich dat je deze voedingsmiddelen geen deel laat uitmaken van je voedingspatroon. Ben je allergisch voor gluten, dan ga je glutenvrij moeten eten. 
• DASH: staat voor Dietary Approaches to Stop Hypertension, werd ontwikkeld om een hoge bloeddruk tegen te gaan en heeft ook een positief effect op cholesterolgehalte en insulinegevoeligheid. 
• FODMAP: stappenplan bij de behandeling van prikkelbare darmsyndroom. 

Daarnaast hangt voeding ook in grote mate samen met de waarden en normen van een persoon. De manier waarop iemand in het leven staat wordt soms doorgetrokken tot op het bord. 

• Religie: keuzes in lijn met religieuze voorschriften, zoals halal of kosjer eten of het vasten gedurende een bepaalde periode. 
• Ethiek: naast gezondheidsredenen zijn duurzaamheid en dierenleed vaak een reden om voor een vegetarische of veganistische levensstijl te kiezen. Een veganistisch dieet sluit alle dierlijke producten uit, in een vegetarisch dieet past geen vlees of vis, maar wel bijvoorbeeld zuivel of eieren. 

(Ik zei het toch… een hele lange lijst 🥲)

Over het bos en de bomen. 

Zie jij het bos nog door de bomen? 👀 🌳 Het is geen eenvoudige opdracht om temidden al deze stijlen en adviezen nog te weten wat dan the way to go is. Laat één ding duidelijk zijn: voorzichtigheid is nodig. Verschillende van de bovenstaande voedingsstijlen kunnen immers precies het tegenovergestelde effect hebben dan wat ze beloven: je lichamelijke en mentale gezondheid (soms ernstige) schade toebrengen. 

We zetten alvast enkele belangrijke rode vlaggen op een rijtje:  

🚩 Eliminatie van hele voedingsgroepen of beperkte voedselvariatie: wanneer zonder medische noodzaak hele voedingsgroepen geëlimineerd worden of wanneer onvoldoende variatie aanwezig is in een voedingspatroon, kunnen tekorten ontstaan aan essentiële voedingsstoffen.

🚩Extreme beperking van calorieën en belofte van snel gewichtsverlies: een strenge beperking van kcal kan ervoor zorgen dat je lichaam ondervoed raakt en allerlei tekorten opstapelt. Snel gewichtsverlies kan gevaarlijk zijn voor je gezondheid. 

🚩Focus op gewicht en uiterlijk boven gezondheid: voedingsregels die voornamelijk gericht zijn op het bereiken van een bepaald uiterlijk in plaats van het bevorderen van de algehele gezondheid kunnen leiden tot obsessief gedrag en een negatief zelfbeeld. Het is een belangrijke valkuil richting eetstoornissen. 

🚩Gebrek aan wetenschappelijke basis: sommige voedingspatronen worden gepromoot zonder solide wetenschappelijke onderbouwing of gebaseerd op ondeugdelijk onderzoek. 

🚩Onrealistische eetregels: ingewikkelde en strikte regels rond voeding bevorderen een ongezonde relatie met voeding.

🚩Geen aandacht voor individuele behoeften: een gezond voedingspatroon houdt rekening met jouw individuele gezondheidstoestand, behoeften, voorkeuren en levenssituatie. Ook diëten die wel medisch en/of wetenschappelijk onderbouwd zijn, kunnen niet zomaar voor iedereen gelden. 

Al deze rode vlaggen hebben gemeen dat op lange termijn niet vol te houden te zijn. In de plaats van duurzame gezondheidsvoordelen te ondersteunen, toont onderzoek aan dat ze vaak aanleiding geven tot verstoord eetgedrag, een negatief lichaamsbeeld en stress rond voeding. En dat kan toch echt de bedoeling niet zijn. 

Centraal staat dan ook de noodzaak om je grondig te informeren. Wanneer je denkt dat een bepaalde voedingsstijl je gezondheid ten goede zou kunnen komen, is het belangrijk om met een zorgverlener of diëtist te spreken. Die kan jou begeleiden in het aanpassen van jouw voedingspatroon, toegepast op  jouw specifieke situatie. 

Hoe kan het anders? Jouw eetstijl van zelfzorg. 

De belofte van snel gewichtsverlies en perfecte lichamen werkt als een magneet en populaire voedingsstijlen worden verkocht als de heilige graal om daar te geraken. Maar laten we eens kijken naar een andere benadering, een benadering die zich niet richt op tijdelijke resultaten of uiterlijkheden, maar op het cultiveren van een duurzame en gezonde relatie met voeding: intuïtief eten. Daarbij draait het niet om regels en restricties, maar om zelfzorg en empowerment. De principes waarrond Intuïtief eten is opgebouwd kan je in deze blogpost herlezen. We zetten hier de belangrijkste uitgangspunten nog eens op een rijtje: 

✅ Geen voedingsregels: eten op basis van wat je lichaam nodig heeft en waar je zin in hebt, geen verboden voedingsmiddelen of strikte eetregels.

✅ Luisteren naar je lichaam: lichaamsbewustzijn staat centraal, leer honger- en verzadigingssignalen herkennen en respecteren. In plaats van je lichaam te willen veranderen, ga je naar meer verbinding met je lichaam. 

✅ Geen goed of fout: elimineer het concept van ‘goed’ of ‘slecht’, ‘gezond’ of ‘ongezond’ voedsel, alle voedingsmiddelen hebben een plaats in een gebalanceerd dieet. Breng nuance in het gesprek rond voeding. 

✅ Emotioneel welzijn: erken de emotionele component van eten en ga op een gezonde manier met emoties om, zonder voedsel als troost te gebruiken, breng rust en ruimte in je relatie met je lichaam en je voeding. 

✅ Duurzaamheid: het gaat over de lange termijn, je wil een gezonde relatie met voeding en lichaam cultiveren, geen tijdelijke resultaten najagen.

Intuïtief eten is vandaag aan een stevige opmars bezig. Dat is een goede zaak, maar zorgt er ook voor dat het verhaal soms een beetje ‘gekaapt’ wordt. Op sociale media zal je bij de #intuïtief eten niet gespaard blijven van het zwart/wit-denken dat vaak kenmerkend is voor de dieetcultuur. De rode vlaggen hierboven kunnen ook dan een leidraad zijn. 

Oefen dus jouw kritische blik, 🤓 laat je niet verleiden door grote beloften op korte termijn en blijf het grotere plaatje zien. Een gezonde eetstijl gaat niet alleen over wat je in je mond stopt, maar ook over hoe je je voelt bij de keuzes die je maakt. Het draait om zelfzorg, zelfvertrouwen en het vermogen om beslissingen te nemen die voor jou werken. Intuïtief eten is een pad naar een gezonde relatie met voeding, lichaam en geest, een relatie die op lange termijn haalbaar en houdbaar is. En dat is een reis die de moeite waard is om te verkennen.

In samenwerking met Binke Hoeken, Studente voedings- en dieetkunde.

Bronnen:

• Barnes, R. D., & Tantleff-Dunn, S. (2010). Food for thought: Examining the relationship between food thought suppression and weight-related outcomes. Eating Behaviors, 11(3), 175–179. https://doi.org/10.1016/j.eatbeh.2010.03.001
• Fothergill, E., Guo, J., Howard, L., Kerns, J. C., Knuth, N. D., Brychta, R. J., Chen, K. Y., Skarulis, M. C., Walter, M., Walter, P. J., & Hall, K. D. (2016). Persistent metabolic adaptation 6 years after “The Biggest Loser” competition. Obesity, 24(8), 1612–1619. https://doi.org/10.1002/oby.21538
• Stice, E., Davis, K., Miller, N. P., & Marti, C. N. (2008). Fasting increases risk for onset of binge eating and bulimic pathology: A 5-year prospective study. Journal of Abnormal Psychology, 117(4), 941–946. https://doi.org/10.1037/a0013644
• DPG Media Privacy Gate. (n.d.). https://www.demorgen.be/nieuws/experts-rangschikken-40-dieten-het-mediterrane-wint-veel-hypes-bengelen-onderaan~b68af032/?referrer=https://www.google.com/
• Gezond Leven. (n.d.). https://www.gezondleven.be/
• Blog – Blij dieetvrij. (2020, October 7). Blij Dieetvrij. https://blijdieetvrij.nl/blog/