BMI: zever of gezever?

Allemaal zijn we hem al eens tegengekomen, de BMI. Dokters, ziekenhuizen en sportcentra zijn grote fan van deze formule. Waarom? Het is een easy way om de gezondheid van een persoon te beoordelen. Zo simpel dat je enkel het gewicht en de lengte hoeft te weten. Maar kan onze gezondheid wel bepaald worden aan de hand van twee parameters? Wat bepaalt onze gezondheid dan wel?

Wat is BMI?

Body Mass Index of kortweg BMI is de meest gebruikte inschattingstool in de medische wereld om de gezondheidstoestand van een persoon in te schatten. De BMI wordt berekend door de verhouding van lichaamsgewicht tegenover lengte in het kwadraat. Aan de hand van dit cijfer worden personen geplaatst in de categorieën ‘ondergewicht’, ‘gezond’, ‘overgewicht’ of ‘obesitas’.

De oorsprong van de BMI

De BMI werd 200 jaar geleden uitgevonden door de Belgische wiskundige, astronoom, statisticus en socioloog Adolph Quetelet. Raar maar waar, was hij geen arts of niet opgeleid binnen de gezondheidswetenschappen. Hij gebruikte zijn formule om statistische analyses van bevolkingsgroepen te maken en bij zijn zoektocht naar de kenmerken van ‘de gemiddelde witte man’. Quetelet riep zelf uit om de BMI nooit te gebruiken als maatstaaf om het gewicht of het vetgehalte te bepalen. Daarnaast was de BMI ontwikkeld op basis van gegevens van blanke mannen waardoor deze niet bedoeld was voor vrouwen of personen van een andere afkomst. (Eknoyan, 2008)

Waarom wordt de BMI dan in vredesnaam gebruikt?
In de vroege jaren 1900 stuurden verzekeringsmaatschappijen informatie met de mogelijke risico’s van overgewicht naar dokters. Zelf wisten deze maatschappijen niet wat de link was tussen gewicht en een goede gezondheid. Alleen was duidelijk dat dit om geld ging. Door deze banale informatie in de wereld te sturen kon de medische wereld hieruit profijt halen. Op het einde van de 20ste eeuw werd de BMI wereldwijd gebruikt. Verzekeringsmaatschappijen en dokters genoten van de gemakkelijkheid van de tool en begonnen mensen in te delen in gewichtsklassen aan de hand van hun BMI. In 1998 besloten de WHO en de IOFT (International Obesity Task Force) om de cut-off waarden binnen de BMI-categorieën te veranderen. Hierdoor verschoven, van de ene dag op de andere, miljoenen mensen in een hogere BMI-klasse zonder bij te komen in gewicht. Waarom? Omdat de grootste financiers van de IOFT farmaceutische bedrijven waren die afslankproducten wouden verkopen. (Ancel Keys, 2014)

De onzin van de BMI

BMI houdt geen rekening met de lichaamssamenstelling! De formule van de BMI bestaat enkel uit gewicht en lengte. Het houdt geen rekening met de lichaamssamenstelling zoals: spiermassa, botmassa, vocht en vetmassa. Een professionele atleet kan zo een hogere BMI hebben en binnen de categorie ‘te zwaar’ vallen omdat spieren meer als vet wegen. Door geen van deze factoren in rekening te brengen worden duizenden mensen verkeerd gecategoriseerd waardoor een persoon onterecht in de categorie ‘ongezond’ of ‘gezond’ kan vallen. (Resch, 2021) BMI categorieën zijn willekeurig! Zoals hierboven vermeld zijn de cut-off waarden van de BMI van de ene dag op de andere veranderd. Het hele begrip BMI is iets arbitrair. Een grootschalige studie toonde aan dat personen met een BMI van 25 tot 30 – wat binnen de gewichtscategorieën overgewicht valt – de hoogste levensverwachting hebben. De laagste levensverwachting bevindt zich onder BMI 18 (ondergewicht) en een BMI meer dan 35 (obesitas klasse 2). Mensen binnen de categorie gezond gewicht (BMI 18,5 – 25) en mensen binnen de obesitas klasse 1 (BMI 30 – 35) hebben een vergelijkbare levensverwachting met de categorie overgewicht. (Tracy L. Tylka, 2014) Bij ouderen blijkt overgewicht zelfs een beschermende werking te hebben tegen veel voorkomende ouderdomsziekten. (Afzal, 2016) Wat is het nut om personen in hokjes te plaatsen op basis van gewicht als er zoveel andere factoren spelen?

Hoe wordt gezondheid dan wel bepaald?

Gezondheid is een complex begrip dat door vele factoren wordt bepaald. Op veel van deze factoren
hebben we zelf weinig tot geen invloed (mind-blowing toch? 🤯). Zo heeft onze sociaal-economische omgeving een gigantische invloed op onze gezondheid. Een hoger inkomen en sociale status zijn gelinkt aan een betere gezondheid: iemand met een goed inkomen heeft de kans om verse groenten te kopen, zich aan te kunnen sluiten bij een sportclub, wonen in een wijk met schone lucht en proper water, toegang tot gezondheidsdiensten- en instellingen, … Dit zorgt jammer genoeg voor een kloof tussen de rijkere en de arme bevolkingsgroep. Daarnaast hebben onze familie en vrienden ook een invloed op onze gezondheid. Zo is een rookvrije sociale kring beter voor je gezondheid dan één waar wel veel in gerookt wordt. Aan de andere kant bepalen persoonlijke kenmerken evenzeer onze gezondheid. Genetica speelt een rol in het bepalen van de levensduur en het al dan niet tot uiting komen van erfelijke ziekten. Ons gedrag, coping mechanismen en levensstijl hebben allemaal een invloed op onze gezondheid. En last but not least heeft het geslacht ook een rol bij het ontwikkelen van bepaalde ziektes. (World Health Organization, 2022)

Tot slot
Laat jezelf dus niet foppen door de BMI. Het is duidelijk dat deze geen goede tool is om de gezondheid te bepalen. Uit de literatuur is geen bewijs gevonden dat mensen met een BMI buiten de klasse ‘gezond gewicht’ een mindere welvaart zouden hebben. Een persoon bestaat uit zoveel puzzelstukjes die de gezondheid bepalen, van deze puzzel maakt de BMI geen deel uit.

Geschreven door Lenka Maes, stagiaire voeding- en dieetkunde, tijdens stage bij Celine!

Bronnen:

• Afzal, S. (2016). Change in Body Mass Index Associated With Lowest Mortality in Denmark, 1976-2013. JAMA.
  Ancel Keys, F. F. (2014). Indices of relative weight and obesity. International Journal of Epidemiology, 655-665.
  Eknoyan, G. (2008). Adolphe Quetelet (1796–1874)—the average man and indices of obesity. Nephrology Dialysis Transplantation, 47-51.
• Resch, E. T. (2021). Intuïtief eten. I’m a Foodie Publishing.
• Tracy L. Tylka, R. A. (2014). The Weight-Inclusive versus Weight-Normative Approach. Journal of Obesity, 18.
• World Health Organization. (2022, mei 6). Determinants of health. Opgehaald van World Health Organization: www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/determinants-of-health
• Organization, W. H. (2022, mei 8). Determinants of health. Retrieved from https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/determinants-of-health: www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/determinants-of-health